Produkcja papieru to temat, który potrafi wywołać burzę, zwłaszcza kiedy w dyskusji pojawiają się wątki związane z ekologią. W tym tekście dotykamy kwestii, które odpowiadają na ważne — również te etyczne — pytania, związane z produkcją papieru.
Produkcja papieru — fakty i mity
Pierwsze skojarzenie z produkcją papieru to wycinka drzew. Panuje obiegowa opinia, że lasy wycinane są na potęgę, aby zaspokoić potrzeby rynku. Fakt, te są niemałe — połowa światowej produkcji drewna przeznaczona jest na produkcję papieru, reszta na inne potrzeby (drewno na opał lub surowiec dla branży meblarskiej czy budowlanej). Czy jednak faktycznie drzewa wycinane są bez namysłu, a karczowaniu podlegają wszystkie gatunki drzew? Niekoniecznie.
❌ Mit nr 1
Do produkcji papieru wykorzystuje się najlepszej jakości drewno.
✅ Fakt
Drewno do produkcji papieru pochodzi z tzw. cięć pielęgnacyjnych, które są niezbędne dla higieny drzewostanu. Drzewa z tego typu cięć i tak zostałyby wycięte — na przykład po to, aby nie zabierać światła lub przestrzeni do rozrostu pozostałym drzewom. Przeznaczenie drewna z cięć pielęgnacyjnych do produkcji papieru to sposób na wykorzystanie surowca, który powstaje podczas takich “higienicznych” wycinek.
❌ Mit nr 2
Na produkcję papieru przeznacza się drzewa, które długo rosną, na przykład dęby.
✅ Fakt
Nie jest to prawda. Drewno do produkcji papieru pochodzi najczęściej z drzewostanów iglastych. Zazwyczaj są to sosny, które potrzebują mniej czasu na wzrost niż np. dęby. Na papierówkę zasadniczo przeznacza się drewno wszystkich gatunków iglastych występujących w Polsce — oprócz sosny — świerk i jodłę oraz niektóre gatunki liściaste (buk, topola, brzoza).
🌲 Sosna zwyczajna — wiek dorosłego drzewa to przeciętnie 50 lat
🌳 Dąb — wiek dorosłego drzewa to przeciętnie 120 – 200 lat
“(…) drzewa, z których najpierw powstają wałki drewna, a potem rolki i arkusze papieru i tak trzeba wyciąć. Pielęgnowanie lasu polega przecież na nieustannych cięciach. Drewno przeznaczane na produkcję papieru, potocznie nazywane „papierówką” pochodzi z cięć w młodych drzewostanach i jest najgorszej jakości. Przerzedzamy młodniki sosnowe, świerkowe, brzozowe czy olchowe, wycinając najsłabsze drzewa. Te najcieńsze są rozdrabniane na wióry i trafiają do firm produkujących np. płyty meblowe. Z kolei nieco grubsze, ale obarczone różnymi wadami technicznymi kawałki drewna trafiają do papierni.”
Leśniczy Jarek, „Rolki papieru są z wałków drewna”, źródło www.lasy.gov.pl
W tym przypadku większym niż wycinka drzew problemem, pojawiającym się podczas produkcji papieru jest zużycie dużych ilości wody oraz środków chemicznych.
Na zdjęciach: stosy drewna przeznaczonego na produkcję papieru. Tego rodzaju drewno, w Lasach Państwowych nazywane „papierówką”, nie nadaje się do wykorzystania w meblarstwie czy budownictwie. Źródło: lasy.gov.pl.
Papier certyfikowany przez FSC
Na rynku znajduje się coraz więcej papieru z certyfikatem Forest Stewardship Council (Rada ds. Dobrej Gospodarki Leśnej). Papier oznaczony symbolem FSC powstaje z drewna pochodzącego ze zrównoważonych i bezpiecznie zarządzanych lasów.
Papier drzewny i bezdrzewny — różnice w produkcji
Kolejną kwestią po pozyskaniu surowca na papier jest proces produkcyjny.
Masa drzewna zostaje poddana obróbce — chemicznej lub mechanicznej. W zależności od rodzaju procesu, w efekcie powstaje papier drzewny lub papier bezdrzewny. Jedna z metod jest niskoodpadowa, w przypadku drugiej pozostałości z obróbki trafiają do drugiego obiegu lub są wykorzystywane jako surowiec energetyczny.
Papier drzewny — powstaje w wyniku metody mechanicznej, w której jest niewiele odpadu. Podczas obróbki, zużyte zostaje ok. 95% objętości drewna, które mielone jest wraz z pozostałymi składowymi, takimi jak żywice i lignina, do momentu oddzielenia się włókien celulozy. W składzie takiego papieru znajdziemy więc ścier drzewny, makulaturę i masę celulozową — w różnych proporcjach.
Papier bezdrzewny — powstaje w procesie chemicznej obróbki drewna, która pozwala wyizolować z drewna czystą celulozę. Papier, który na skutek tego powstaje, w składzie ma wyłącznie celulozę lub celulozę i masę długowłóknistą — szmacianą. Włókna otrzymane w tym procesie produkcyjnym są długie i odporne na starzenie się. Resztę pozostałą po obróbce wykorzystuje się jako surowiec w innych procesach produkcyjnych lub jako źródło energii.
Przyjazny dla środowiska proces produkcyjny
Chemiczna obróbka drewna jest na celowniku nie tylko ekologów, ale również papierni, które optymalizują procesy, zmniejszając negatywny impakt środowiskowy, który może towarzyszyć produkcji papieru. W identyfikacji dobrych praktyk produkcyjnych pomagają odpowiednie oznaczenia.
Symbol EU Ecolabel oznacza, że podczas produkcji papieru nie użyto związków chloru i innych szkodliwych substancji. Poza EU Ecolabel spotkamy jeszcze oznaczenia:
➤ PCF — zamiast chloru do wybielania użyto nadtlenku wodoru, ozonu albo tlenu,
➤ TCF — do produkcji nie użyto chloru,
➤ ECF — w procesie produkcji chlor zastąpiony został mniej inwazyjnymi substancjami.
Przemysł papierniczy patrzy dziś w stronę coraz bardziej zrównoważonej i przyjaznej otoczeniu produkcji. Wynika to zarówno z wielu regulacji, obowiązujących na poziomie krajowym, europejskim i międzynarodowym, jak i z rosnącej ekoświadomości.
Przeczytaj również: